به گزارش بفرا مگ : قالی پازیریک، قدیمی ترین فرش در تاریخ جهان است که کنون کشف شده است. این فرش به همراه دیگر آثاری که از یک مقبره سکایی کشف شد. هم‌اکنون در موزه ارمیتاژ روسیه نگهداری می شود. و زینت بخش یکی از تالارهای این موزه شده است. و سالانه گردشگران و محققان بسیاری از این اثر ناب ایرانی بازدید می کنند.
مشخصات قالی پازیریک
زیبایی و خاص بودن قالی پازیریک نشان‌دهنده شکوه و تجربه ایرانیان در صنعت قالی‌بافی می‌باشد. که برای شناخت هر چه بهتر این قالی باید با مشخصات آن آشنا شوید. اندازه دقیق این قالی ۱.۹۸ در ۱.۹۸ متر است و تعداد کل گره‌های به کار رفته جهت بافت این قالی ۳۶۰۰ عدد می‌باشد. همانطور که گفته شد حیوانات و گل‌های بسیار رنگارنگی در بافت این قالی به کار رفته که وجود رنگ‌های شاد و سرزنده نشان‌دهنده اشتراک آن با دیگر قالی‌های ایرانی می‌باشد.
جنس قالی
جنس نخ این قالی از پشم بوده که با کیفیت بسیار بالایی بافته شده است. تار این فرش اندکی کشیده شده و پودرهای آن نیز به تعداد سه یا چهار بار بین هر دو ردیف گره پیچ شده است. نقوش و رنگ‌های به کار رفته در این قالی موجب شده است که به یکی از زیباترین قالی‌های جهان تبدیل شود ، اما به دلیل اینکه مدت زمان زیادی این قالی مدفون بود اندکی رنگ آن پریده است.
وسط فرش از موتیب روبان تشکیل شده است، در حالی که در مرز یک قدم با گوزن یا گوزن وجود دارد و در دیگر مرزها بر روی اسب ها قرار دارد. فرش پازیریک احتمالا در حدود ۴۰۰ سال قبل از میلاد در ارمنستان یا ایران ساخته شد. وقتی این فرش توسط سرگی رودنکو یافت شد، فرش کاملا یک بلوک یخ منجمد شده بود، به همین دلیل است آن فرش تقریباً به طور کامل حفظ شده است و حوادث تاریخ نتوانسته است آنرا از بین ببرد. این فرش را می توان در موزه ارمیتاژ در سن پترزبورگ، روسیه مشاهده کرد.
سایت‌های ایرانی به طور قطعی پازیریک را متعلق به ایران نشان می‌دهند اما این خطاست، فرش پازیریک به طور حتم متعلق به شمال ایران و اطراف دریای خزر بوده است، دانشمندان گمان میبرند که این فرش به احتمال قوی متعلق به ارمنستان کنونی و سپس بخش های شمالی ایران است.
نگهداری
موزه ارمیتاژ یا هرمیتاژ یکی از بزرگترین موزه های تاریخ و فرهنگ بشری در جهان است. این موزه عظیم واقع در سن پترزبورگ روسیه بوده و ۳۳ میلیون اثر فاخر هنری را در شش بنا به نمایش عموم گذاشته است. بنای اصلی مجموعه ارمیتاژ کاخ زمستانی نام دارد که در گذشته محل سکونت تزارهای روسیه بوده است.
بیشتر بخوانید: نحوه درست تا زدن فرش
موزه آرمیتاژ
موزه ارمیتاژ متشکل از مجموعه آثار متعددی است که از جمله آن ها می توان به نشان ها، لباس ها، جواهرات سلطنتی و بزرگترین کلکسیون موجود در جهان از طلای باستانی متعلق به اروپای شرقی و آسیای غربی اشاره کرد.این موزه دارای مجموعه ای از آثار هنری تراز اول دنیا و هم چنین کاخ های زیبا و اتاق های مجلل است که در زمان های مختلف توسط معماران معروف دنیا طراحی شده است.
نکته قابل توجه در این موزه نگهداری ویژه از آثار هنری ایرانی است. مجموعه قابل توجهی از کتیبه ها، نقش برجسته ها، قطعات کوچک مجسمه و هنرهای کاربردی تمدن و فرهنگ سومر، پایه گذاران تمدن بین النهرین و مردم مدیترانه باستان در این موزه نگهداری می شوند.
یکی از شاخص ترین اشیایی که در موزه ارمیتاژ نگهداری می شود قدیمی ترین فرش جهان است که زینت بخش یکی از تالارهای این موزه است. فرش پازیریک به طور اتفاقی توسط پروفسور رودلکو در مرز مغولستان (در ناحیه ای در ۸۰ کیلومتری مرز مغولستان که درّه پازیریک خوانده می شود) از زیر یخ کشف شد.
قالی پازیریک
تاریخچه
سرگی رودنکو کاشف این قالیچه، پس از بررسی ساختار فرش و نگاره‌های آن متوجهٔ شباهت زیاد نقش‌مایه‌های این فرش با نقش برجسته‌های تخت جمشید شد. «تخت جمشید را به یاد می‌آورد.» بیشتر پژوهشگران این قالی را از دست‌بافت‌های پارت‌ها یا مادها می‌دانند. اما همچنان دربارهٔ تاریخچهٔ حقیقی این فرش نظریه‌های متفاوتی ارائه شده‌است.
دوره تاریخی
برخی از پژوهشگران پازیریک را به مادها و پارت‌ها نسبت می‌دهند. و نظریه‌های متفاوتی در رابطه با تاریخ دقیق فرش صادر می‌کنند. اما هنوز هم این که پازیریک متعلق به سکایی‌ها بوده‌است صحت بیشتری دارد. آن‌ها مردمانی دامدار بوده‌اند و این فرش را با پشم حاصل از دام‌های خود بافته‌اند. دانشمندان گمان میبرند که این فرش از نظر محدوده ساخت. به احتمال قوی متعلق به ارمنستان کنونی یا بخش‌های شمالی ایران است.
بیشتر بخوانید: تاریخچه فرش در جهان
محل بافت
جنی هاسکو در مورد محل بافت پازیریک بسیار تردید دارد، او از سویی با توجه به اینکه نقش‌های بافته شده. در قالی پازیریک شبیه نقش اشیای دیگری است که از همان منطقه به دست آمده احتمال می‌دهد محل بافت فرش همان محل کشف آن باشد. از سوی دیگر احتمال می‌دهد این فرش در نقطه‌ای غربی‌تر بافته شده باشد. چرا که عناصر آشوری و هخامنشی در آن مشخص است. و از سویی دیگر شباهتی بین ترکیب فرش با نقش‌های سنگ در تخت جمشید وجود دارد. علی حصوری با انتقاد از این نظر بیان داشته: هاسکو با توجه به فقدان مدارک، پازیریک را از یونان تا چین تقسیم کرد. تا نه اروپاییان ناراضی باشن و نه چینیان، نه مغولان نه مردم آسیای مرکزی و مردم بین‌النهرین و ایران.
بنیاد فورد در سال ۱۹۸۹ بر اساس یک پژوهش بیان داشت: قالی پازیریک بافت ایران هخامنشی نیست و در همان محل آلتایی بافته شده‌است.
ایرانی یا ارمنی؟
کارن رابینسون در سال ۱۹۹۰ بیان داشت قالی پازیریک را به غلط ایرانی نامیده شده، ممکن است طرح و نقش فرش‌های هخامنشی را به خوبی نشان دهد، اما محتمل است به عصر هخامنشی تعلق نداشته باشد.
دیوید استروناخ معتقد است، اگرچه تمامی نقش مایه‌های پازیریک ایرانی است، ولی ممکن است فرشبافان کوچ‌رو آلتاییایی، آن فرش را از روی قالی‌های مشابه ایرانی بافته باشند.
جیمز اوپی فرش‌شناس مشهور نیز فرش پازیریک را کار عشایر بیابانگرد منطقهٔ آلتایی دانسته‌است. سیروس پرهام در پاسخ به این ادعا معتقد است. سخت و دشوار است .تصور در وجود آمدن دستبافته ای گره بافته و عشایری که در هزارهٔ اول پیش از میلاد مسیح بدین درجه از کمال و سنجیدگی بافت رسیده باشد. این مطلب مسلماً در مورد فرشهایی ایلیاتی مناطق نزدیک به مراکز فرشبافی شهری بهتر و آسانتر صدق می‌کند. تا فرشهایی که گمان می‌رود در آن سرزمین دوردست وحشی یخ‌زده بافته شده باشد.
بیشتر بخوانید: معرفی فرش بهارستان
نقوش فرش پازیریک
نقاشی بسیار زیبایی که بر روی قالی پازیریک وجود دارد. موجب شده تا به امروز هزاران تخته فرش از روی آن شبیه‌سازی شود و در بازار به فروش برسد. حاشیه این فرش از داخل به خارج شامل اسب‌هایی به همراه سوارکارانشان است. این اسب سواران ۲۸ نفر هستند که تک‌تک چهره‌ها و کلاه‌هایشان کاملا ایرانی می‌باشد و با ظرافت بسیار بالایی بر روی این قالی نقش بسته‌اند.
از دیگر حیواناتی که بر روی این قالی دیده می‌شود گوزن‌های زرد خال می‌باشد که دارای شاخ‌های پهنی هستند. می‌توان گفت این گوزن‌ها نیز مخصوص ایران بوده و درگذشته در طبیعت ایران وجود داشته‌اند. و اما در ردیف‌های بعدی حیوانات افسانه‌ای که به موجودات اساطیری ایرانی معروف هستند دیده می‌شود. که این امر نشان‌دهنده عقاید و باورهای مردم دیرین ایران است. علاوه بر این موارد ۲۸ گل و هشت پره میانی از دیگر نقوش قالی پازیریک است. که به نگاره‌های هشت پر معروف شده. و در حال حاضر برای تزیین و زیبایی بسیاری از فرش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
بررسی‌ها
درهٔ پازیریک دره‌ای کوچک در شمال کوهستان آلتایی (در جنوب سیبری مرکزی و در ۷۹ کیلومتری مرز مغولستان) است. نتایج آزمایش رادیواکتیو قدمت گورهای درهٔ پازیریک را تا سده‌های پنجم و چهارم پیش از میلاد نشان داده‌است.
گفته شده که نوع گره‌های فرش و همچنین یک ردیف ستاره‌های چهارپر نقش شده. در قسمت مرکزی این فرش، روی اشیای مکشوف در لرستان نیز دیده می‌شود.
فیلم مستند
فیلم مستند «زیبا، بافته اسرار» به کارگردانی امیر ولی نژاد. مستندی است دربارهٔ فرش پازیریک، نه تنها به عنوان اثر هنری گوهربار و قدیمی‌ترین فرش دنیا. بلکه پیرامون موضوع فلسفه و حکمت بشر در باب هستی. فیلم مکاشفه ای است در پی بازخوانی متن قالی پازیریک به مثابه کتیبه. و سندی به جامانده از سده پنجم قبل از میلاد.